Hệ thần kinh là một hệ thống cơ quan chuyên biệt có khả năng tiếp nhận, xử lý và truyền đạt các thông tin từ môi trường sống và từ bên trong cơ thể. Hệ thần kinh giúp động vật cảm ứng và phản ứng lại các kích thích, điều khiển các hoạt động sinh lý và hành vi, duy trì sự thích nghi và tiến hóa. Hệ thần kinh có nhiều loại khác nhau, phụ thuộc vào cấp độ phát triển của động vật.
Vậy Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có ở động vật nào? Trong bài viết này, hãy cùng Thuonghieuviet tìm hiểu về hệ thần kinh dạng chuỗi hạch, một loại hệ thần kinh phổ biến ở động vật có cơ thể đối xứng hai bên.
Cấu tạo của hệ thần kinh dạng chuỗi hạch- Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có ở động vật nào?
Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch gồm các tế bào thần kinh (neuron) tập trung thành các khối gọi là hạch thần kinh (ganglion). Các hạch thần kinh nối với nhau bằng các dây thần kinh (nerve cord) tạo thành một chuỗi dọc theo cơ thể của động vật. Mỗi hạch thần kinh chỉ đạo một phần cơ thể hoặc một nhóm cơ quan nhất định. Hầu hết các phản xạ của động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch là phản xạ không điều kiện, tức là không cần qua sự can thiệp của não bộ.
Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có hai loại chính: hệ thần kinh trung ương (central nervous system) và hệ thần kinh ngoại biên (peripheral nervous system). Hệ thần kinh trung ương gồm hai thành phần: não bộ (brain) và tủy sống (spinal cord). Não bộ là trung tâm điều khiển các hoạt động cao cấp của động vật, như nhận thức, nhớ, suy nghĩ, cảm xúc, ngôn ngữ…
Tủy sống là phần kéo dài của não bộ xuống cột sống, có vai trò truyền các thông tin giữa não bộ và các phần khác của cơ thể. Hệ thần kinh ngoại biên gồm các dây thần kinh và các hạch thần kinh nằm ngoài não bộ và tủy sống. Hệ thần kinh ngoại biên có hai nhánh chính: hệ thần kinh cảm giác-vận động (somatic nervous system) và hệ thần kinh tự chủ (autonomic nervous system).
Hệ thần kinh cảm giác-vận động điều khiển các hoạt động có ý thức của động vật, như cảm nhận các kích thích từ môi trường và phản ứng bằng các cơ. Hệ thần kinh tự chủ điều khiển các hoạt động vô ý thức của động vật, như nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, bài tiết…
Động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch
Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có ở động vật có cơ thể đối xứng hai bên, thuộc các ngành Giun dẹp (Platyhelminthes), Giun tròn (Nematoda), Chân khớp (Arthropoda) và Mềm xương (Mollusca). Các động vật này có sự phân hóa cao về cấu tạo và chức năng của các cơ quan.
Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch giúp chúng có khả năng phản ứng nhanh và chính xác với các kích thích từ môi trường, phối hợp các hoạt động của các cơ quan và duy trì sự cân bằng nội môi.
Trong bảng sau, chúng ta sẽ xem xét một số ví dụ về động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch, cùng với cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh của chúng.
| Ngành | Ví dụ | Cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh |
| Giun dẹp | Sán lá gan (Fasciola hepatica) | – Hệ thần kinh gồm hai hạch thần kinh trước (cerebral ganglia) nằm ở đầu giun, nối với nhau bằng một dây thần kinh ngang (transverse commissure). Từ hai hạch thần kinh trước xuống hai bên cơ thể là hai dây thần kinh dọc (longitudinal nerve cords), nối với nhau bằng các dây thần kinh ngang khác. – Hai hạch thần kinh trước có vai trò như não bộ của giun, điều khiển các hoạt động sinh lý và hành vi. Hai dây thần kinh dọc có vai trò như tủy sống của giun, truyền các thông tin giữa hai hạch thần kinh trước và các phần khác của cơ thể. – Giun có các cơ quan thụ cảm gồm: + Các tế bào da (epidermal cells) nhận biết ánh sáng, nhiệt độ, pH và các chất hóa học trong môi trường. + Các râu (tactile hairs) nhận biết xúc giác. + Các mắt đơn giản (ocelli) nhận biết ánh sáng và bóng tối. |
| Giun tròn | Giun chỉ (Enterobius vermicularis) | – Hệ thần kinh gồm một vòng thần kinh (nerve ring) nằm ở phần trước của giun, bao quanh ống tiêu hoá. Từ vòng thần kinh xuống hai bên cơ thể là hai dây thần kinh dọc. – Vòng thần kinh có vai trò như não bộ của giun, điều khiển các hoạt động sinh lý và hành vi. Hai dây thần kinh dọc có vai trò như tủy sống của giun, truyền các thông tin giữa vòng thần kinh |
| Chân khớp | Tôm hùm (Homarus gammarus) | – Hệ thần kinh gồm một hạch thần kinh trước (supraesophageal ganglion) nằm ở đầu, nối với một hạch thần kinh sau (subesophageal ganglion) nằm ở cổ bằng một cặp dây thần kinh ngang. Từ hạch thần kinh sau xuống các phân đoạn cơ thể là các dây thần kinh dọc, nối với các hạch thần kinh phân đoạn (segmental ganglia). – Hạch thần kinh trước có vai trò như não bộ của tôm hùm, điều khiển các hoạt động cao cấp như nhận thức, học tập, nhớ và cảm xúc. Hạch thần kinh sau và các hạch thần kinh phân đoạn có vai trò như tủy sống của tôm hùm, điều khiển các hoạt động cơ bản như vận động, cảm giác và phản xạ. – Tôm hùm có các cơ quan thụ cảm gồm: + Các mắt phức hợp (compound eyes) nhận biết ánh sáng, màu sắc, hình dạng và chuyển động của các vật. + Các râu (antennae) nhận biết xúc giác, nhiệt độ, pH và các chất hóa học trong môi trường. + Các lông cảm giác (sensory hairs) nhận biết áp suất và dòng chảy của nước. |
| Mềm xương | Ốc sên (Helix pomatia) | – Hệ thần kinh gồm một vòng thần kinh (nerve ring) nằm ở phần trước của ốc sên, bao quanh ống tiêu hoá. Từ vòng thần kinh đi ra là các dây thần kinh đến các phần khác của cơ thể. – Vòng thần kinh gồm bốn cặp hạch thần kinh: + Hai cặp hạch thần kinh trên (supraintestinal ganglia) điều khiển các hoạt động của mắt, râu và miệng. + Hai cặp hạch thần kinh dưới (subintestinal ganglia) điều khiển các hoạt động của ống tiêu hoá, tim và mang. – Ốc sên có các cơ quan thụ cảm gồm: + Các mắt đơn giản (ocelli) nhận biết ánh sáng và bóng tối. + Các râu (tentacles) nhận biết xúc giác, nhiệt độ và các chất hóa học trong môi trường. + Các tế bào da (epidermal cells) nhận biết áp suất và chấn động. |
Hệ thần kinh của người có phải là dạng chuỗi hạch không?
Không, hệ thần kinh của người không phải là dạng chuỗi hạch. Hệ thần kinh của người thuộc loại hệ thần kinh trung ương, gồm não bộ và tủy sống, và hệ thần kinh ngoại biên, gồm các dây thần kinh và các hạch thần kinh nằm ngoài não bộ và tủy sống. Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch chỉ có ở động vật có cơ thể đối xứng hai bên, thuộc các ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp và Mềm xương.
Như vậy chúng ta đã biết được Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch có ở động vật nào? Hệ thần kinh dạng chuỗi hạch là một loại hệ thần kinh phổ biến ở động vật có cơ thể đối xứng hai bên. Hệ thần kinh này gồm các tế bào thần kinh tập trung thành các khối gọi là hạch thần kinh, nối với nhau bằng các dây thần kinh tạo thành một chuỗi dọc theo cơ thể của động vật.
Thuonghieuviet hi vọng bài viết này hữu ích với bạn!
